مهمترین پیامدهای عضویـت ایـران در بریکـس شامل ارتقـای نفـوذ منطقـه ای و جایـگاه ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک ایران، تنوع بخشی به شرکای اقتصادی ایـران در تعامل بـا اقتصادهـای نوظهـور، دسترسی به منابع مالی، پیشرفت های فناوری، دسترسی به ابتکارات کشاورزی و امنیت غذایی، تجارت و رفع تحریم است.
مرکز پژوهش های اتاق ایران با انتشار گزارش «عضویت ایران در بریکس» با بررسی سوابق تاریخی شکل گیری، تحول و ساختار نهادی بریکس، چالش های همگرایی در بریکس و «موانع و چشم انداز عضویت ایران در بریکس» را مورد بررسی قرار داده است.
در این گزارش بر اهمیت فزاینده گروه بریکس در اقتصـاد سیاسـی بیـن الملـل تاکید شده و آمده است:
- بریکس کـه متشکل از کشـورهای برزیـل، روسـیه، هنـد، چیـن و آفریقـای جنوبـی است، طیفـی از قـدرت هـای کلیـدی نوظهـور در جهان را در بر می گیرد. تاسـیس نهادهـای مالـی مستقل را مـی تـوان مهمتریـن موفقیـت بریکـس در پیشــبرد همگرایــی و مهمتریــن مزیــت آن در ساختار جدید اقتصادی جهانی دانست.
- جنـگ روسـیه علیـه اوکرایـن و عـدم حمایـت بریکـس از روسـیه بـه عنـوان یـک عضـو، نشان می دهد بریکـس در همگونـی ارزشـی و همگرایـی سیاسـی توفیـق چندانـی کسـب نکـرده اسـت. در واقع این همگرایـی سست سیاسـی، عدم توازن در توسعه سیاسی و اجتماعی و فقدان پیوند ژئوپلیتیـک میـان اعضـا از نقاط ضعف بریکس است.
- دو نهاد مالی در درون بریکس از ارکان قدرت این گروه محسوب می شوند. تاسـیس بانـک توسـعه بریکـس مهمتریـن اقـدام ایـن گـروه در راسـتای نقـش آفرینـی مشـترک و همگرای ایـن کشـورها در اقتصـاد جهانـی بـه شـمار مـی آیـد. بانـک توسـعه بریکـس در سـال ۲۰۱۴ بـرای تامیـن مالـی پـروژه هـای زیرسـاختی در کشـورهای بریکـس و سـایر بازارهـای نوظهـور تاسـیس شـد. ایـن بانـک دارای سـرمایه ۱۰۰ میلیـارد دلاری اسـت و دفتـر مرکـزی آن در شـانگهای چیـن قـرار دارد. یکــی دیگــر از نهادهــای کلیــدی کــه همگرایــی مالــی میــان کشــورهای عضــو بریکس را توســعه داده، نهاد ذخیــره احتمالــی بریکــس اســت. ترتیبـات ذخیـره احتمالـی بریکـس Contingent Reserve Arrangement (CRA) یـک مکانیسـم همـکاری مالـی اسـت کـه توسـط کشـورهای بریکـس در سـال ۲۰۱۴ ایجـاد شـد. ایـن صنـدوق بـه عنـوان یـک صنـدوق احتیاطـی بـرای ارائـه نقدینگـی بـه آن دسته از کشـورهای عضـوی عمل می کند کـه بـا مشـکلات پرداخـت هـا یـا بحـران هـای مالـی مواجـه شده اند.
- رونـد عضویـت ایـران در بریکـس فراینـد پیچیـده و پر چالشی خواهـد بود. عضویـت احتمالـی ایـران در بریکس مـی توانـد بـه تامیـن بخشـی از منافـع اقتصـادی و پرسـتیژ ایران کمـک کنـد، امـا نباید از عضویت ایران در بریکس انتظـارات خیالـی داشت و انتظاراتی به افکار عمومی کشور منتقل کرد که احتمالا تحقـق نخواهـد یافـت.
- تـوازن در تعهداتـی کـه ایـران در فراینـد عضویـت در بریکس مـی پذیـرد و منافعـی کـه بویـژه در شـرایط تحریمـی بـه دسـت مـی آورد، ضـرورت دارد. مهمترین هدف ایران از عضویت در بریکس، دستیابی به منابع مالی در مکانیسم ذخیره احتیاطی و نیز بانک توسعه جدید این نهاد است. اما تحریم‌های مالی ایالات متحده دسترسی به منابع این دو نهاد را برای ایران دشوار می سازد. با این حال پیش بینی می شود با توجه به اینکه بخشی از منابع مالی در قالب ارزهای کشورهای عضو ارائه می شوند، امکان بهره‌گیری ایران در صورت عضویت و با موافقت سایر اعضا وجود داشته باشد.
- برخلاف برخی تصورات، رفع تحریم های مالی علیه ایران، پیش شرط مهمی برای بهره مندی از مزایای ناشی از عضویت در بریکس است. دشواری دسترسی به منابع نهادهای مالی بریکس تحقق یکی از کلیدی ترین اهداف ژئواکونومیک ایران را با مشکل مواجه خواهد کرد.
- ادغـام ایـران در چارچـوب اقتصـادی بریکـس ممکـن اسـت چالـش هایـی را از نظـر همسـویی بـا سیاسـت هـای اقتصـادی، سیسـتم هـای نظارتـی و شـیوه هـای تجـاری هماهنگ بـا اعضـای موجـود بریکـس ایجـاد کنـد. تضمیـن هماهنگـی و سـازگاری در زمینـه هایـی ماننـد گمـرک، تعرفـه هـا و مقـررات سـرمایه گـذاری مـی توانـد فرآینـد پیچیـده ای باشـد.
- مهمترین پیامدهای عضویـت ایـران در بریکـس شامل، ارتقـای نفـوذ منطقـه ای و جایـگاه ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک ایران، تنوع بخشی به شرکای اقتصادی ایـران در تعامل بـا اقتصادهـای نوظهـور، دسترسی به منابع مالی، پیشرفت های فناوری، دسترسی به ابتکارات کشاورزی و امنیت غذایی، تجارت و رفع تحریم است.
