یک رسانه ژاپنی امروز از سفر حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران به توکیو طی روز یکشنبه به منظور دیدار با وزیر خارجه و نخست وزیر ژاپن خبر داد. شبکه تی بی اس به نقل از مقاماتی که نام نبرد مدعی شد که در این سفر موضوع جنگ اوکراین و درخواست از ایران برای عدم ارسال سلاح به این جنگ مطرح می شود.
خبرنگار ایران نوانس این موضوع را از یک منبع ایرانی پیگیری کرد. این منبع که خواست نامش فاش نشود، سفر وزیر خارجه ایران به ژاپن در آینده نزدیک را تایید کرد. او در پاسخ به سوالی در زمینه دستور کار سفر پیش رو به ایران نوانس گفت که «همکاری های دوجانبه، رایزنی درباره تحولات بین المللی و رفع تحریم ها» از جمله موضوعاتی هستند که در توکیو مورد بحث قرار خواهند گرفت.
امیرعبداللهیان و هایاشی یوشی ماسا، وزیر امور خارجه ژاپن ۲۳ فروردین سال جاری در تماسی تلفنی در مورد توسعه همکاری های دوجانبه در زمینه های مختلف و نیز روند مذاکرات وین برای رفع تحریم ها تبادل نظر کردند. وزیر خارجه ژاپن در این تماس دیدگاه توکیو را برای کمک به تکمیل این روند اعلام و از همتای ایرانی خود برای سفر به توکیو دعوت کرد.
چهار روز قبل از این تماس تلفنی، علی باقری کنی، مذاکره کننده ارشد و معاون سیاسی وزارت خارجه ایران با یامادا شیگو، معاون ارشد سیاسی وزارت خارجه ژاپن در تهران به مدت سه ساعت گفتگو کرد.
تهران و توکیو با وجود شرایط متغیر بین المللی و فشارهای غربی بر ایران، همواره حداقلی از سطح روابط را حفظ کرده اند. ژاپن با وجود داشتن روابط نزدیک با آمریکا، تلاش کرده است بر خلاف کره جنوبی روابط خود با ایران را تا حد ممکن حفظ کند. این امر به ویژه در زمینه تسویه بدهی ها از محل صادرات قبلی نفت ایران به این کشور در گذشته مشهود بوده است. بنابراین یکی از موضوعات مورد بحث وزیر خارجه ایران در توکیو، حفظ روابط دست کم در سطح فعلی آن است.
طبیعتا یکی از موضوعات مهم بین المللی که در بسیاری از جلسات مقامات خارجی کشورها در سطح جهان مطرح می شود موضوع مربوط به جنگ اوکراین است. جلسه وزیر خارجه ایران با مقامات ارشد ژاپنی نیز از این قاعده مستثنی نیست. چه بسا اتهامات غرب به ایران در زمینه تجهیز روسیه به پهپادهای ایرانی، زمینه طرح چنین بحثی را افزایش می دهد و این نکته ای است که رسانه ژاپنی نیز به آن اشاره کرده است. اما اینکه دقیقا چه بحثی و با چه لحنی مطرح شود، محل سوال و تدقیق است.
گفتگوی مقامات ایرانی و ژاپنی در زمینه رفع تحریم ها می تواند مشتمل بر دو سناریو باشد. یک حالت این است که ژاپن برای واردات نفت از ایران از آمریکا معافیت تحریمی را پیگیری کند که چنین امری فعلا متصور نیست. حالت دوم این است که ژاپن برای توافق در هر سطحی بین ایران و آمریکا میانجیگری کند. به ویژه اینکه توکیو طی چند سال گذشته علاقه محسوسی را برای ایفای نقش بین واشنگتن و تهران نشان داده است.
شینزو آبه، نخست وزیر فقید ژاپن در ژوئن ۲۰۱۹ طی سفری به تهران آمد و با رئیس جمهور و رهبر ایران دیدار کرد. انگیزه او در آن مقطع نزدیکتر کردن دیدگاه دو طرف در زمینه بازگشت به توافق هسته ای بود.
توکیو روابط نزدیکی با واشنگتن دارد و مورد اعتماد تهران نیز هست. این شرایط باعث شده است که ژاپن در مقاطعی شانس خود را برای میانجیگری بین آمریکا و ایران امتحان کند. با چنین نگاهی، ژاپن تحت زعامت فومیو کیشیدا، نخست وزیر فعلی این کشور، احتمالا به دنبال استفاده ترکیبی از این جایگاه در تخفیف مشکلات بین ایران و آمریکا در زمینه اوکراین و موضوع هسته ای است.
تهران اصرار دارد که سلاحی برای استفاده در جنگ اوکراین به روسیه نفرستاده و برای گفتگو در این زمینه به ویژه با طرف اوکراینی آمادگی دارد. هر چند یک دور از گفتگوها نیز در گذشته در سطح کارشناسان نظامی و سیاسی برگزار شده است.
در حوزه هسته ای، تبادل زندانی و آزادسازی بخشی از منابع بلوکه شده ایران در برخی از کشورها نیز تا کنون گفتگوهایی از طریق عمان و قطر انجام شده است. تقریبا بخش عمده کار انجام شده و فقط اختلاف تهران و واشنگتن درباره تعداد زندانیان مورد تبادل باعث نرسیدن به توافق نهایی و اجرای آن شده است. احتمالا ژاپن به دنبال این است که از جایگاه خود برای میانجیگری و ضمانت استفاده کرده و به تحقق این توافق کمک کند. اینکه چقدر ژاپن نقش پررنگی در این زمینه ایفا کند و تا چه حد تلاش هایش ناظر به نتیجه باشد، بستگی به گفتگوهای پیش رو خواهد داشت.
