ابتکار «ایران راه» کلید خورد

آیا «دیپلماسی اقتصادی» تهران به موازات «دیپلماسی سیاسی» باکو می تواند نوید بخش آغاز دوره باثبات تر در روابط ایران و جمهوری آذربایجان باشد؟

صبح امروز، دو روز پس از سفر «خلف خلف اف» فرستاده ویژه «الهام علی اف»، رئیس جمهور جمهوری آذربایجان به تهران، «مهرداد بذرپاش»، به عنوان فرستاده ویژه «ابراهیم رئیسی» رئیس جمهور ایران به باکو سفر کرد. وزیر راه و شهرسازی ایران پیش از دیدار با علی اف گفته بود حامل پیام ویژه ای از سوی رئیس جمهور ایران به رئیس جمهور جمهوری آذربایجان است. گمانه زنی می شود این پیام متضمن ابعاد سیاسی-اقتصادی در سطح دوجانبه و منطقه ای بوده باشد.

مهمترین محور مذاکرات سیاسی تهران و باکو مربوط به پرونده قضایی موجود درباره حمله به سفارت باکو در تهران است. ۷ بهمن ۱۴۰۱ (۲۷ ژانویه) یک فرد مسلح با انگیزه شخصی به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران حمله کرد که این اتفاق منجر به تصمیم باکو برای تعلیق فعالیت سفارت این کشور در ایران شد. بر اساس برخی گزارش ها، این پرونده قضایی در مراحل نهایی قرار دارد و انتظار می رود با اعلام حکم، سفارت باکو در تهران نیز فعالیت خود را از سر بگیرد. علاوه بر این، تهران و باکو در حال رایزنی برای حل و فصل اختلافات درباره پروژه های منطقه ای هستند که ایران آنها را تلاشی برای تغییر ژئوپلتیک منطقه ارزیابی می کند.

گزارش ها از دیدار فرستاده رئیس جمهور ایران به باکو از بازخورد مثبت این پیام و مذاکرات انجام شده حکایت دارد. رئیس جمهور جمهوری آذربایجان در دیدار با هیات ایرانی، روابط دوستانه ایران و جمهوری آذربایجان را عاملی مهم برای منطقه توصیف کرده است. علی اف همچنین از پیشنهاد ایران درباره به کارگیری چارچوب ۳+۳ (سه کشور در قفقازجنوبی و سه همسایه منطقه ای شامل ایران، روسیه و ترکیه) استقبال کرده است.

بخشی از مذاکرات وزیر راه و شهرسازی ایران با رئیس جمهور جمهوری آذربایجان، بررسی آخرین پیشرفت ها در پروژه های اقتصادی مشترک میان دو کشور بود. رییس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و آذربایجان در این مذاکره خواستار تسریع پروژه های حمل و نقل در چارچوب «ایران راه» شده است.

صبح امروز وزیر راه و شهرسازی ایران در نقطه صفر مرزی با شاهین مصطفی‌ اف معاون نخست‌وزیر جمهوری آذربایجان و رشاد نبی‌ اف وزیر توسعه دیجیتال و حمل‌ونقل جمهوری آذربایجان دیدار کرد. متعاقب این دیدار با حضور نمایندگان دو کشور در منطقه مرزی کلاله – آغبند، عملیات اجرایی پل جاده ای برای اتصال خاک جمهوری آذربایجان به جمهوری خودمختار نخجوان آغاز شد. این پل مرزی مشترک  اتومبیل‌رو بوده و روی رودخانه ارس ساخته می شود. از این راهگذر به عنوان کریدور آذربایجان-ایران-نخجوان نیز نام برده می شود. این پروژه همچنین شامل یک جاده ریلی می شود که مذاکره درباره مراحل اجرای آن در جریان است.

بر اساس توافق انجام شده، زیرساخت‌های گمرک در دو طرف پل جاده ای ایجاد خواهد شد. انتظار می رود روزانه یک هزار و ١٠٠ وسیله نقلیه بین ایران و جمهوری آذربایجان با بهره‌برداری از پل آغبند تردد کند. همچنین پیش بینی می شود با افزایش زیرساخت‌ها در پایانه‌های مرزی، میزان ترددها به ٢ برابر افزایش یابد.

وجود مرز طولانی بیش از ۷۶۵ کیلومتری میان ایران و جمهوری آذربایجان، موجب شده است تا دو کشور از امکانات جغرافیایی مناسبی برای توسعه همکاری‌های اقتصادی و عمرانی به ویژه در بخش های حمل و نقلی، انرژی و کشاورزی برخوردار باشند. در تمام این حوزه ها پروژه های مشترک تعریف شده ای وجود دارد که بخشی اجرایی شده و برخی در دستور کار مذاکرات سیاسی-اقتصادی قرار دارند.

برخی از پروژه های مشترک ایران و جمهوری آذربایجان که در فهرست موضوعات مورد مذاکره یا در دست اقدام قرار دارند و می‌توانند به ارتقای روابط تا سطح راهبردی کمک کنند در ادامه می آید:

۱. توافقنامه تجارت ترجیحی که در مرحله نهایی قرار دارد و در انتظار امضای وزرای دو کشور است؛

۲. اتصال ریلی ایران به جمهوری آذربایجان (پارس آباد اردبیل – ایمیشلی آذربایجان) در حال بررسی است؛

۳. ساخت دو پل جدید ریلی و جاده ای به همراه خطوط انتقال انرژی بر روی رودخانه ارس در منطقه آغبند – خداآفرین (زنگزور شرقی آذربایجان) جهت ایجاد مسیر اتصالی جدید میان آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان از مسیر ایران؛

۴. ساخت پل اتومبیل رو بر روی رودخانه آستاراچای در شهر آستارا؛

۵. ترمینال و بارانداز بین المللی ریلی آستارا؛

۶. سد و نیروگاه‌های برق آبی خدآفرین و قیزقلعه‌سی؛

۷. تکمیل کریدور حمل و نقل بین المللی شمال– جنوب با ساخت راه آهن رشت – آستارا؛

۸. قرارداد سوآپ گازی ترکمنستان از طریق ایران به آذربایجان و افزایش به سه میلیارد متر معکب در سال؛

۹. تولید محصولات ایران خودرو در سایت نفتچالا آذربایجان (خودروهای سمند، دنا معمولی و دنا پلاس و دنا پلاس اتومات، تارا معمولی و تارا اتومات)؛

۱۰. اتصال شبکه های برق ایران-آذربایجان-روسیه به یکدیگر (سنکرون سازی)؛

۱۱. بلوک‌های نفتی الوند و البرز دریای خزر؛

۱۲. مشارکت شرکت ملی نفت ایران(NICO) در کنسرسیوم استخراج نفت از میدان نفتی شاه­دنیز؛