موتور محرکه تغییر سیاست ایران در قفقاز را می‌توان باز شدن پای رژیم اسرائیل و غربی‌ها به منطقه، شکل گیری رقابت کریدوری در قفقاز و حضور پررنگ ترکیه در این منطقه دانست.
نویسنده: علی حیدری
نشست وزرای خارجه پلتفرم ۶ جانبه ایران، روسیه، ترکیه، آذربایجان و ارمنستان، منهای گرجستان فردا دوشنبه در تهران برگزار می‌شود.
مدتی پیش نشست معاونان وزرای خارجه این فرمت در مسکو برگزار شد و می‌توان گفت اجلاس تهران بالاترین سطح نشست کشورهای قفقاز طی سه دهه گذشته است.
هدف از این نشست پیشبرد صلح در منطقه عنوان شده و توسعه همکاری‌های منطقه‌ای (سیاسی، اقتصادی، امنیتی، ترانزیتی، انرژی و…) در دستور کار قرار دارد.
جمهوری اسلامی ایران طی سه دهه گذشته سیاست عدم مشارکت و حضور فعال در منطقه قفقاز را در پیش گرفته و اگر چه در جنگ اول قره باغ در دهه ۱۹۹۰ تلاش کرد تا نقش میانجی را بین ارمنستان و آذربایجان ایفا کند، اما اتفاقات رخ داده در آن دوران نظیر شلعه ور شدن آتش جنگ در زمانی که تصور می‌شد طرفین به صلح در تهران نزدیک شده‌اند، نقش آفرینی تمام قد روسیه و همچنین تشکیل گروه مینسک به رهبری روسیه، آمریکا و فرانسه، تهران را به این جمع‌بندی رساند که نمی‌تواند در قفقاز نقش چندانی ایفا کند.
جنگ دوم قره باغ در سال ۲۰۲۰ که با پیروزی جمهوری آذربایجان پایان یافت و اتفاقات پس از آن طی سه سال گذشته نظیر تصرف خاک اشغالی از سوی باکو، الحاق قره باغ به خاک آذربایجان، خلع سلاح ارامنه منطقه قره باغ و نیز حضور پررنگ ترکیه و تاکید باکو و آنکارا برای ایجاد کریدور شرق به غرب موسوم به زنگزور، تهران را بر آن داشت تا راهبرد خود در قفقاز را پس از سه دهه مورد بازنگری قرار دهد.
جنگ روسیه و اوکراین که منجر به تمرکز مسکو بر آن و تحلیل سیاسی و نظامی این کشور در نقاط مختلف نظیر سوریه و قفقاز را به همراه داشته، هر چه بیشتر تهران را به این نتیحه رساند که فارغ از راهبرد روسیه در قفقاز، تغییرات جدی را در سیاست خارجی خود در این منطقه ایجاد کند تا ضمن عقب نماندن از رقیب سنتی منطقه ای خود، یعنی ترکیه، بتواند از خلأ نسبی ایجاد شده از سوی روسیه نیز بهره برداری کند.
موتور محرکه این تغییر سیاست را نیز می‌توان باز شدن پای رژیم اسرائیل و غربی‌ها به منطقه، شکل گیری رقابت کریدوری در قفقاز و حضور پررنگ ترکیه در این منطقه دانست.
این تغییر راهبرد می تواند منافع کشور در قفقاز را که طی سه دهه گذشته نادیده گرفته شده بود تامین کند، به شرط آنکه علاوه بر پلتفرم موجود، درباره سازوکارهای همکاری دو و چند جانبه به خصوص با حضور گرجستان نیز اقدامات موثری صورت گیرد. زیرا بدون نقش آفرینی گرجستان اگرچه اهداف کمک به ایجاد ثبات و افزایش نقش آفرینی ایران در قفقاز محقق خواهد شد، اما هدف دیگر تهران برای شکل‌گیری کریدور شمال-جنوب با محوریت ایران چشم انداز روشنی نخواهد داشت.
دیدگاه های بیان شده در این یادداشت متعلق به نویسنده بوده و الزاما منعکس کننده دیدگاه و مواضع ایران نوانس نیست.
