قهرمانان مبارزه با آپارتاید در آفریقای جنوبی، آیا فلسطین را در مبارزه با آپارتاید اسرائیلی کمک خواهند کرد؟ آفریقای جنوبی که در سال ۲۰۲۳ ریاست دوره‌ای بریکس را برعهده دارد، امروز برگزار کننده اجلاس اضطراری سران کشورهای عضو بریکس برای بحث درباره وضعیت فلسطین و جنگ غزه است.
پیش‌بینی می‌شود در اجلاس مجازی امروز، رهبران کشورهای عضو بریکس شامل آفریقای جنوبی، برزیل، روسیه، هند و چین و برخی از رهبران اعضای جدید بریکس، ایران، عربستان سعودی، آرژانتین، مصر، اتیوپی و امارات متحده عربی حضور داشته باشند.
پس از سخنان افتتاحیه «سیریل رامافوزا» رئیس‌جمهوری آفریقای جنوبی، قرار است نمایندگان اعضای بریکس و کشورهای دعوت شده از طرف کشورهای خود درباره بحران انسانی جاری در غزه سخنرانی کنند. «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل هم در این نشست شرکت خواهد کرد و قرار است شرکت‌کنندگان در این رویداد بیانیه مشترکی صادر کنند.
چند روز قبل از اجلاس سران، «سیریل رامافوزا»، رئیس جمهور آفریقای جنوبی بر حمایت از آزادی فلسطین تاکید کرد. در نشست اخیر چین با وزرای خارجه از کشورهای عربی نیز بر پایان فوری جنگ در غزه تاکید شد.
حمایت گروه بریکس از فلسطین جدید نیست، اما شرایط اخیر جدید است و موضع‌گیری بریکس در اجلاس امروز می‌تواند محک بزرگی برای مواضع این گروه در نشست ژوهانسبورگ باشد. اجلاس سران بریکس در سال ۲۰۲۳، ۳۱ مرداد و ۱ شهریور (۲۲ و ۲۳ اوت) در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی برگزار شد و در بیانیه پایانی، اعضای بریکس ضمن ابراز نگرانی از شرایط فاجعه آمیز انسانی در فلسطین اشغالی، خواستار مذاکره مستقیم بین اسرائیل و فلسطین بر اساس قوانین بین المللی، ابتکار صلح عربی و اجرای راه حل دو کشوری شدند.
در این سند تاکید شد که رهبران کشورهای بریکس نسبت به وخامت اوضاع بشردوستانه در فلسطین، ناشی از تشدید خشونت در چارچوب اشغال مداوم فلسطین توسط اسرائیل و گسترش شهرک‌های غیرقانونی نگرانی دارند و خواستار کمک های بین المللی بیشتر برای بهبود وضعیت انسانی مردم فلسطین هستند.
این متن بیشتر منعکس کننده شراکت راهبردی تشکیلات خودگردان فلسطین و چین بود که در ژوئن امضا شده بود.
۲۴ خرداد (۱۴ ژوئن) «شی جین پینگ» رئیس جمهوری چین در دیدار محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین در پکن، طرح ابتکاری شامل سه بخش برای حل مسئله فلسطین به عنوان قدیمی ترین بحران خاورمیانه ارائه داد و تاکید کرد: راه حل اساسی، تشکیل کشور مستقل فلسطین با حاکمیت ملی کامل براساس مرزهای سال ۱۹۶۷ به پایتختی بیت المقدس است.
فلسطین در کنار هفت کشور عربی الجزایر، مصر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین، کویت و مراکش برای پیوستن به بلوک بریکس درخواست داده بود.
حمایت بریکس از فلسطین تاکنون عمدتاً لفظی بوده است. اما اکنون این سوال وجود دارد که آیا بریکس که در دو سال اخیر مواضع سیاسی در برابر سلطه طلبی غربی و آمریکایی اتخاذ کرده و خواستار نظم جهانی عادلانه شده است، در اولین موضوع مهم بین المللی قادر به اتخاذ تصمیمی موثر برای پایان بحران انسانی در فلسطین و غزه خواهد بود؟
حمایت ویژه ایالات متحده از اسرائیل مهمترین دلیل تداوم جنگ و بحران انسانی در غزه است. به همین دلیل اسرائیل تحت هیچ فشار جدی برای پایان جنگ و شرکت در مذاکرات آتش بس قرار ندارد.
بحثی در مورد به کارگیری ابزارهای سخت و یا دخالت نظامی کشورهای بریکس در درگیری وجود ندارد. اما آیا بریکس قادر به کارگیری ابزارهای قدرت نرم از جمله اهرم های اقتصادی و سیاسی و ارائه الزامی به اسرائیل برای پایان جنگ در غزه خواهد بود و یا آیا شرایط را برای ارسال کمک‌های بشردوستانه فوری به غزه فراهم خواهد کرد. به ویژه اینکه اسرائیل با اعضای بریکس – به ویژه چین، هند و روسیه – رابطه دارد.
هر چند تعهد بریکس به حل و فصل مناقشه فلسطین در مراحل اولیه قرار دارد اما اگر این گروه بتواند به طور معناداری به عنوان بازیگری ظاهر شود که اسرائیل را به مذاکرات توقف جنگ سوق دهد، دو دستاورد منطقه‌ای و بین‌المللی خواهد داشت. اول اینکه توازن قدرت منطقه ای در غرب آسیا را به نفع قدرت های نوظهور تغییر خواهد داد. در چنین سناریویی، بریکس می‌تواند خود را مستعد ایفای نقش مهم‌تری در پایان دادن به مناقشه‌های بین المللی دیگر معرفی کند.
اگر بیانیه بریکس درباره غزه مانند بیانیه سایر اجلاس ها در حد بیانیه ای اعلامی باقی بماند و تضمینی اجرایی نداشته باشد، تردیدهای زیادی درباره تحقق داعیه جهانی این گروه ایجاد خواهد شد. پاسخ به این پرسش ها که آیا بریکس قادر به تحول نظم جهانی است و یا امکان تبدیل شدن به یک اتحادیه سیاسی و امنیتی دارد و حتی درباره اینکه آیا بریکس قادر به ادامه یکپارچگی اقتصادی فعلی است نیز با عدم قطعیت های بیشتری همراه خواهد شد.
