نویسنده: جعفر شعردوست
اخیراً تونی بلر، نخست‌وزیر پیشین بریتانیا، در مصاحبه‌ای با نیوزویک، ایران را عامل بی‌ثباتی در خاورمیانه دانسته و گفته است که ایران «منشأ بی‌ثباتی» در منطقه است. چنین ادعاهایی نه‌تنها پیچیدگی‌ها‌ی منطقه را ساده‌سازی می‌کند، بلکه نقش قابل‌توجه خود بلر را در بی‌ثبات‌سازی خاورمیانه در دوران تصدی‌اش نادیده می‌گیرد.
دوران نخست‌وزیری بلر از ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۷ با حمله ۲۰۰۳ به عراق که منجر به مرگ صدها هزار عراقی و تخریب زیرساخت‌های این کشور شد، به‌طور غیرقابل‌انکاری گره خورده است. این تهاجم با ادعاهای وجود سلاح‌های کشتار جمعی توجیه شد، ادعاهایی که بعدها بی‌اساس بودنشان ثابت گردید. گزارش چیلکات در سال ۲۰۱۶ نشان داد که چگونه دولت بلر شواهد را دستکاری و مسیرهای دیپلماتیک را برای توجیه اقدام نظامی دور زده است.
پیامدهای این تهاجم، هرج‌ومرج و بی‌ثباتی را به‌بار آورد و خلأ قدرتی ایجاد کرد که در نهایت راه را برای ظهور گروه‌های افراطی مانند داعش هموار ساخت. اشغال عراق، این کشور را به بستری برای تروریسم تبدیل کرد و به‌طور قابل‌توجهی به همان بی‌ثباتی که بلر اکنون به ایران نسبت می‌دهد، دامن زد.
بلر و میراث بی‌ثباتی
سیاست خارجی بلر با همسویی بی‌چون‌وچرا با ایالات متحده، اغلب به بهای حقوق بین‌الملل و اجماع جهانی، مشخص می‌شد. تصمیم برای حمله به عراق با مخالفت گسترده عمومی، از جمله بزرگ‌ترین تظاهرات در تاریخ بریتانیا در ۱۵ فوریه ۲۰۰۳، مواجه شد. با این حال، بلر بی‌توجه به افکار عمومی داخلی و هنجارهای بین‌المللی، به اقدام خود ادامه داد.
پیامدها وخیم بودند: اشغال طولانی‌مدت، نقض حقوق بشر، شکنجه و افزایش بحران پناهجویان. این اقدامات نه‌تنها عراق را بی‌ثبات کرد، بلکه تأثیرات دومینووار در سراسر خاورمیانه داشت و امنیت منطقه‌ای را تضعیف کرد.
چشم‌پوشی از مسئولیت غرب
بلر با نشانه گرفتن انگشت اتهام به سوی ایران، اذهان را از تأثیر قابل‌توجه مداخلات غرب بر ثبات خاورمیانه منحرف می‌کند. روایتی که ایران را به‌عنوان نیروی اصلی بی‌ثبات‌کننده معرفی می‌کند، زمینه تاریخی تهاجمات خارجی، حمایت از رژیم‌های خودکامه و تحمیل دستورکارهای سیاسی خارجی بر کشورهای مستقل منطقه را نادیده می‌گیرد.
انتقاد از سیاست‌های هر کشوری جنبه‌ای مرسوم در روابط بین‌الملل است. با این حال، چنین انتقاداتی باید ریشه در ارزیابی منصفانه واقعیت‌های تاریخی و شرایط کنونی داشته باشد.
ثبات واقعی در منطقه تنها از طریق احترام متقابل، پایبندی به حقوق بین‌الملل و اذعان به عوامل پیچیده‌ای که وضعیت کنونی منطقه را شکل داده‌اند، قابل دستیابی است. ضروری است رهبران پیشینی مانند تونی بلر، پیش از آنکه دیگران را متهم کنند، در نقش خود در منازعات گذشته تأمل کنند.
شناخت علل چندوجهی بی‌ثباتی، از جمله پیامدهای حمله ۲۰۰۳ به عراق، برای حرکت به سوی آینده‌ای صلح‌آمیزتر و مبتنی بر همکاری در منطقه ضروری است. اتهاماتی که این عوامل را نادیده می‌گیرند، خطر ایجاد مانع در مسیر دستیابی به ثبات پایدار را به همراه دارند.
دیدگاه های بیان شده در این یادداشت متعلق به نویسنده بوده و الزاما منعکس کننده دیدگاه و مواضع ایران نوانس نیست.
