«سید ابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهور ایران سفر خود به دوشنبه پایتخت تاجیکستان را آغاز کرد. این سفر به دعوت رسمی «امامعلی رحمان» رئیس جمهور تاجیکستان انجام می شود. این دومین سفر رئیسی به تاجیکستان در مقام رئیس‌جمهور ایران است. وی برای اولین بار در ۲۵ شهریور ۱۴۰۰ با هدف شرکت در نشست سران سازمان همکاری شانگهای به دوشنبه سفر کرده بود.
سفر جاری رئیس جمهور ایران به تاجیکستان را می توان در چارچوب تلاش فزاینده ایران در راستای ایجاد فرصت های تجاری جدید در آسیای مرکزی ارزیابی کرد. اما بخشی از این سفر نیز به رایزنی‌های ایران درباره مسئله فلسطین و غزه اختصاص خواهد داشت.
رئیس جمهور ایران در هنگام عزیمت به تاجیکستان گفت بخش مهمی از این سفر و در ادامه حضور وی در اجلاس سران همکاری‌های اقتصادی اکو (ECO) را به رایزنی درباره حمایت از غزه و فلسطین اختصاص می‌دهد که مهمترین مسئله جهان اسلام محسوب می شود.
در جریان دیدارهای رئیسی در دوشنبه، موضوعات همکاری های دو جانبه در زمینه های مختلف به ویژه با تاکید بر حوزه اقتصادی، با هدف افزایش تجارت متقابل، فعال سازی بخش خصوصی و تعریف زمینه‌های همکاری جدید اقتصادی مورد گفتگو و توافق قرار خواهد گرفت.
دیدارهای اقتصادی در دوشنبه
بر اساس برنامه سفر رئیس جمهور ایران به تاجیکستان، علاوه بر دیدار دو جانبه رؤسای جمهوری ایران و تاجیکستان، بخش دیگر سفر شامل حضور سران دو کشور در نشست اتاق بازرگانی ایران و تاجیکستان است. این در حالی است که نشست های تخصصی هیات های اقتصادی ایران و تاجیکستان از ۱۶ تا ۲۱ آبان ( ۷ تا ۱۲ نوامبر) در دوشنبه برگزار می شود. کمیته سرمایه گذاری و مدیریت دارایی دولتی تاجیکستان نیز قبلاً از برگزاری مجمعی متشکل از کارآفرینان از هر دو کشور ۱۷ تا ۱۸ آبان ( ۸-۹ نوامبر) خبر داده است.
هفته گذشته «مجتبی دمیرچی لو» دستیار وزیر و مدیر کل اوراسیای وزارت امور خارجه در سیزدهمین جلسه ستاد هماهنگی روابط اقتصادی خارجی در وزارت امور خارجه، با ارائه گزارشی در خصوص آخرین روند پیشبرد روابط اقتصادی و تجاری با کشور تاجیکستان گفت: « انتظار می رود چندین سند همکاری در حوزه‌های مختلف نفت وانرژی، حمل و نقل، خدمات فنی ومهندسی، همکاری‌های ورزشی، فرهنگی و رسانه ای و مبارزه با قاچاق مواد مخدر با کشور تاجیکستان به امضا برسد که می‌توان امیدوار بود سطح روابط تجاری و اقتصادی را میان دو کشور تا حد قابل قبولی ارتقاء دهد.»
سطح دیگری از روابط اقتصادی ایران و تاجیکستان در قالب همکاری های سازمانی قابل تعریف است. ایران و تاجیکستان عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی اکو (ECO) و سازمان همکاری شانگهای (SCO) هستند. انتظار می رود فردا روسای جمهور دو کشور در اجلاس سران اکو در ازبکستان نیز شرکت داشته باشند. این اجلاس ۱۸ تا ۱۹ آبان (۸ و ۹ نوامبر) در تاشکند پایتخت ازبکستان برگزار می شود. در این اجلاس مسائل مربوط به تقویت بیشتر روابط تجاری، اقتصادی، سرمایه گذاری، حمل و نقل، ارتباطات و همکاری های بشردوستانه در داخل اکو و بهبود فعالیت های این ساختار چند جانبه را بررسی خواهند کرد.
تاجیکستان به توسعه زیرساخت های حمل‌ونقل با ایران علاقه‌مند است. گسترش این زیرساخت‌ها از مسیر تاجیکستان-افغانستان- ایران، یا تاجیکستان-آسیای مرکزی –ایران، می تواند تاجیکستان را به ایستگاهی در ترانزیت بین‌المللی از شرق تا غرب تبدیل کند. بر اساس پروژه های موجود تاجیکستان یکی از ایستگاه های کریدور ریلی پنج کشور (FNRC) است که شامل ایران، افغانستان، تاجیکستان، قرقیزستان و چین می‌شود و در امتداد این کریدور امسال راه آهن خواف-هرات بین ایران و افغانستان تکمیل شده و به بهره برداری می‌رسد.
پیوندهای سیاسی و امنیتی
اقتصاد مهمترین دلیل و انگیزه گسترش روابط دو کشور در دوره جدید است. تاجیکستان بازار جذاب برای تجار ایرانی است. اما این رابطه در بستر اهداف کلان‌تری تعریف می‌شود. از نگاه ایران، در رقابت‌های جاری ژئوپلیتیکی جهان، که بخشی از آن در آسیای مرکزی جریان دارد، تاجیکستان می‌تواند به عنوان بخشی از جغرافیای فرهنگی ایران، در قلمرو منافع ژئوپلتیک و ژئوکالچر ایران محسوب شود. از نظر بسیاری از ناظران، با وجود واگرایی‌‌های مقطعی بین تهران و دوشنبه، رابطه ایران و تاجیکستان دارای شاخص‌ها، ویژگی‌ها و پیوندهای یگانه‌ای است که این رابطه را مستحکم می‌کند و تاجیکستان را باید جزو حیاط خلوت ایران ارزیابی کرد.
به همین ترتیب، ایران و تاجیکستان با تعریف تهدیدهای مشترک که مهمترین آنها قاچاق مواد مخدر، تروریسم و افراط‌گرایی است، تلاش دارند پیوندهای نظامی و امنیتی خود را گسترش دهند. ایران و تاجیکستان دارای چند تفاهم نامه همکاری دفاعی و امنیتی هستند. در این تفاهم نامه‌ها طرفین بر گسترش و تعمیق روابط دفاعی و امنیتی ایران و تاجیکستان تاکید داشته و آن را عامل مهمی در تثبیت صلح و ثبات در منطقه می‌دانند. همکاری‌های دفاعی، آموزشی و فنی از دیگر مفاد این تفاهم نامه‌ها هستند.
ایجاد کارخانه مشترک ایران و تاجیکستان برای تولید پهپاد شناسایی «ابابیل ۲» که خبر آن سال گذشته رسانه‌ای شد نیز در چارچوب همکاری‌های نظامی – امنیتی دو کشور ارزیابی می‌شود. خط تولید پهپاد ایرانی «ابابیل-۲» با حضور رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ۲۷ اردیبهشت سال گذشته (۱۷ می ۲۰۲۲) در تاجیکستان افتتاح شد.
