عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، برای دور دوم مذاکرات با استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ریاست جمهوری آمریکا، وارد رم شده است. این مذاکرات با میانجی‌گری بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، برگزار می‌شود. با این حال، دور جاری گفتگوها در سایه اظهارات متناقض مقامات ارشد آمریکایی انجام می شود و تهران را وادار به درخواست توضیح فوری از مذاکره‌کننده آمریکایی کرده است.
دور اول گفتگوها هفته گذشته در مسقط، پایتخت عمان، آغاز شد که هر دو طرف آن را نسبتا مثبت ارزیابی کردند که این امر بارقه‌ای از امید را برای پیشرفت در مذاکرات ایجاد کرد. اما در فاصله زمانی بین دو دور، تغییرات ناگهانی در مواضع مقامات آمریکایی، به ویژه در مورد فعالیت‌های غنی‌سازی ایران، وضعیت مبهمی را در خصوص امکان پیشرفت مذاکرات ایجاد کرد.
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، پیش از نشست رم گفت: «با توجه به مواضع ضد و نقیضی که طی چند روز گذشته از مقام‌های مختلف آمریکایی شنیده‌ایم، انتظار داریم طرف آمریکایی در گام نخست در این زمینه توضیح دهد و ابهام‌های جدی ایجاد شده در مورد نیت و جدیت خود را رفع نماید.»
وی تاکید کرد که پیشرفت تنها به واقع‌بینی طرف آمریکایی بستگی دارد. بقایی افزود: «گام رو به جلو تنها در صورتی قابل تحقق است که طرف مقابل با واقع‌بینی و بدون تاثیرپذیری از محافل تندروی جنگ‌طلب از جمله رژیم صهیونیستی، از طرح درخواست‌های غیرواقعی و نامعقول که مغایر با قواعد و عرف پذیرفته‌شده بین‌المللی نیز است، خودداری کرده و رویکرد سازنده و معقولی در پیش بگیرد.»
منبع اصلی سردرگمی از خود مذاکره‌کننده ارشد آمریکایی، ویتکاف، نشأت می‌گیرد. او مدت کوتاهی پس از اشاره در مصاحبه با فاکس نیوز مبنی بر اینکه ممکن است تحت توافق احتمالی، سطح مشخصی از غنی‌سازی اورانیوم برای ایران مجاز باشد، در نوشته‌ای در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) به طور واضحی موضع خود را تغییر داد و نوشت که ایران باید غنی‌سازی خود را به طور کامل حذف کند. این موضع متعاقباً توسط سخنگوی کاخ سفید تکرار شد.
اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا نیز بر تقویت کمپین فشار حداکثری تاکید کرده و برای شرکت‌‌هایی که از ایران نفت خریداری می‌کنند، خط و نشان کشید.
اختلافات داخلی، فشارهای خارجی و خرابکاری سیاسی؟
تحلیلگران به چندین عامل بالقوه در پس پیام‌های متناقض واشنگتن اشاره می‌کنند:
- اختلافات داخلی در دولت: گزارش‌ها قبلاً نشان داده‌اند که اختلافات قابل توجهی در داخل دولت ترامپ بر سر استراتژی مناسب در قبال ایران وجود دارد، که احتمالاً مقامات حامی تعامل محدود را در مقابل تندروهایی که خواستار تسلیم کامل ایران هستند، قرار می‌دهد.
- نفوذ منتقدان تندرو و متحدان: مخالفان سرسخت هرگونه توافق با ایران، از جمله اندیشکده‌های بانفوذ، گروه‌های فشار و متحدان منطقه‌ای مانند اسرائیل، فعالانه علیه هر گونه اعطای امتیاز به ایران لابی می‌کنند و ممکن است به دنبال وادار کردن ترامپ به اتخاذ موضعی تقابلی‌تر باشند، که این برخلاف اظهارات متناوب او در مورد اینکه «رئیس‌جمهور صلح» است، می‌باشد.
- مانورهای سیاسی داخلی: برخی ناظران گمانه‌زنی می‌کنند که عناصری در نظام سیاسی آمریکا، از جمله احتمالاً دموکرات‌هایی که نگران اعطای پیروزی در سیاست خارجی به ترامپ هستند، ممکن است به طور پنهانی برای پیچیده کردن یا تضعیف مذاکرات فعلی تلاش کنند.
بازتاب ناکارآمدی گذشته
تناقضات فعلی یادآور مرحله اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در سال ۲۰۱۵ است. در آن دوره، تفاسیر و اقدامات متناقض بین وزارت خارجه آمریکا و دفتر کنترل دارایی‌های خارجی (OFAC) وزارت خزانه‌داری اغلب سردرگمی ایجاد می‌کرد و مزایای اقتصادی مورد انتظار برای ایران را مختل می‌کرد و در نهایت به اعتبار آمریکا به عنوان یک شریک مذاکره‌کننده قابل اعتماد آسیب می‌زد. سیگنال‌های متناقض فعلی خطر تکرار آن الگو را در بر دارد.
مقاومت دموکرات‌ها در برابر توافق تحت رهبری ترامپ
علاوه بر این، چهره‌های برجسته از دولت اوباما، که در موضوع برجام دخیل بودند، اخیراً در مورد مسیرهای پیش رو که به طور قابل توجهی از آن توافق منحرف می‌شوند، ابراز تردید کرده‌اند. تفسیرهای اخیر آنها اغلب خواسته‌های غیرواقع‌بینانه و رادیکال را مطرح می‌کند یا بر دشواری درک شده دستیابی به محدودیت‌های قابل راستی‌آزمایی در خارج از ساختار خاص برجام تاکید دارد یا به طور ضمنی از رویکرد دولت فعلی انتقاد می‌کند. در حالی که آنها به ظاهر از دیپلماسی حمایت می‌کنند، صورت بندی استدلال‌های آنها اغلب نشان می‌دهد که آنها هر گونه مسیر تعامل بین مذاکره کنندگان ایرانی و ویتکاف را مین‌گذاری می‌کنند. برخی تحلیل‌ها نشان می‌دهند که ائتلافی شامل تندروهای سنتی و احتمالاً عناصری که در برابر هرگونه توافق تحت رهبری ترامپ مقاومت می‌کنند، فعالانه برای نمایش تعامل معنادار با ایران به عنوان امری بی‌فایده یا خطرناک در تلاش است.
مسیر پیش رو
عراقچی و ویتکاف در حالی در رم به گفتگو خواهند نشست که چالش فوری در بازسازی حداقلی از اعتماد نهفته است. درخواست ایران برای شفافیت در مورد اهداف آمریکا بسیار مهم است. اینکه آیا هیئت آمریکایی می‌تواند موضعی متحد و معتبر را ارائه دهد که عاری از نوسانات دیده شده و مقاوم در برابر فشارهای داخلی و خارجی باشد، احتمالاً تعیین خواهد کرد که آیا این مذاکرات می‌توانند از توضیحات رویه‌ای فراتر رفته و وارد مذاکره محتوایی شوند یا نه. در غیر اینصورت، خطر از دست دادن گشایش موقتی ایجاد شده در مسقط و احتمالاً پیچیده‌تر شدن وضعیت فعلی امری محتمل خواهد بود.
